साम्पाङ भाषा

यस बर्ष १६ अप्रिल २०२३ मा हुन गैरहेको साम्पाङ उभौली कार्यक्रममा निम्न च्याप्टर २,३ र ४ बाट प्रश्न सोधिने छ ।

च्याप्टर १: नम्वर

च्याप्टर २: साईनो

च्याप्टर ३: लिङ्ग

च्याप्टर ४: वचन

च्याप्टर ५: आदर

च्याप्टर ६: पुरुष

च्याप्टर ७: कर्म

स्वर वर्णः

साम्पाङ भाषामा प्रयोग हुने स्वर वर्ण देवनागरी लिपिको भन्दा केही फरक छन् । जुन साम्पाङ भाषाका छ ओटा ह्रस्व र तीन ओटा दीर्घ स्वरवर्णहरू निम्नानुसार छन्ः

ह्रस्वःदीर्घः
अ आ इ ऊ ए ओआः ईः ऊः

व्यञ्जन वर्णः

साम्पाङ भाषामा २५ ओटा व्यञ्जन वर्णहरू रहेका छन् । देवनागरी लिपिको वर्णहरूमध्ये ट् ठ् ड् ढ् ण् श् ष् क्ष् त्र् ज्ञ् वर्णहरू साम्पाङ भाषाको वर्णमा पर्दैनन् ।

क् ख् ग् घ् ङ् च् छ् ज् झ् त् थ् द् ध् न् प् फ् ब् भ् म् य् र् ल् व् स् ह्

पदसङ्गति

पदसङ्गति भनेको वाक्य संयोजन (सिन्ट्याक्टिक लिङ्गेज) हो । वाक्यमा प्रयोग गरिएका पद्(शब्द)हरूबीचको आपसी मेललाई पदसङ्गति भनिन्छ । वाक्यमा नाम, सर्वनाम, विशेषण र क्रियापदबीचमा लिङ्ग, वचन, पुरुष तथा आदरको सङ्गति भएन भने त्यसमा व्याकरणिक अशुद्धि देखिन्छ र त्यस वाक्यले स्पष्ट अर्थ दिँदैन । जस्तैः

1. लिङ्गः स्त्रिलिङ, पुलिङ्ग

छोरी हिड्यो । (लिङ्ग सङ्गति नभएको)छोरी हिँडी । (लिङ्ग पदसङ्गति भएको)

2. वचनः एकवचन, वहुवचन

तिमीहरू हाँस्छ । (वचन सङ्गति नभएको)तिमीहरू हास्छौ । (वचन पदसङ्गति भएको)

3. पुरुषः प्रथम पुरुष, द्धितिय पुरुष, त्रितिय पुरुष

म रोए । (पुरुषको सङ्गति नभएको)म रोएँ । (पुरुष पदसङ्गति भएको)

4. आदरः अनादरर्थी, सामान्य आदरार्थी, आदरार्थी, उच्चआदरार्थी

बुबा रोयो । (आदर सङ्गति नभएको)बुवा रुनुभयो । (आदर पदसङ्गति भएको)

5. कालः भुतकाल, वर्तमानकाल, भविश्यकाल

हिजो मैले भात खान्छु । (काल सङ्गति नभएको)हिजो मैले भात खाँए । (काल सङ्गति भएको)

कर्ता र क्रियामा सङ्गति

कर्ता जुन लिङ्ग, वचन, पुरुष र आदारमा रहन्छ तदनुरूपकै ढाचाँमा क्रियापद रहनु कर्ता र क्रिया बीचको सङ्गति हो ।

1. लिङ्गका आधारमा सङ्गतिः स्त्रिलिङ, पुलिङ्ग

साम्पाङ भाषामा स्त्रिलिङ्ग र पुलिङ्ग हुँदैन । (च्याप्टर ३ हेर्नुहोला ।)

छोरी जान्छे । (स्त्री लिङ्ग)छोरो जान्छ । (पुलिङ्ग)

2. वचनका आधारमा सङ्गतिः एकवचन, वहुवचन

नेपाली भाषामा २ वचन मात्र हुन्छ । एकवचन र वहुवचन । तर साम्पाङ भाषामा एकवचन, दुईवचन र वहुवचन ३ वटा हुन्छ । (च्याप्टर ४ हेर्नुहोला ।)

म लेख्छु । ( एकबचन)हामी लेख्छौँ । (बहुवचन)

3. आदरका आधारमा सङ्गतिः अनादरर्थी, सामान्य आदरार्थी, आदरार्थी, उच्चआदरार्थी

नेपाली भाषामा ४ प्रकारको आदार संगति पाईन्छ भने साम्पाङ भाषामा २ प्रकारको मात्र आदार संगति पाईन्छ । (च्पाप्टर ५ मा हेर्नुहोला ।)

तँ लेख् । (अनादरर्थी)तिमी लेख । (सामान्य आदरार्थी)
तपाइँ लेख्नुहोस् । (आदरार्थी)हजुर लेखिसिन्छ । (उच्च आदरार्थी)

4. पुरुषका आधारमा सङ्गतिः प्रथम पुरुष, द्धितिय पुरुष, त्रितिय पुरुष

साम्पाङ भाषामा ३ वटै पुरुष संगति पाईन्छ । (च्याप्टर ५ हेर्नुहोला)

म लेख्छु । (प्रथम पुरुष एकवचन)हामी लेख्छौँ । (प्रथम पुरुष बहुवचन)
तँ लेख्छस् । (द्वितीय पुरुष एकवचन)तिमीहरू लेख्छौ । (द्वितीय पुरुष बहुवचन)
ऊ लेख्छ । (तृतीय पुरुष एकवचन)उनीहरू लेख्छन् । (तृतीय पुरुष बहुवचन)

To be continue….